Lou Reed & John Cale – Songs for Drella

“I’ve got a Brillo box and I say it’s art
It’s the same one you can buy at any supermarket
‘Cause I’ve got the style it takes”

Zo laat John Cale zijn ik-figuur Andy Warhol over zichzelf zingen in Style it takes op de plaat Songs for Drella. Drie jaar na zijn overlijden in 1987 brachten Cale en zijn Velvet Underground-maatje Lou Reed dit album uit, geheel gewijd aan hun gestorven vriend.

Bijzonder, want Cale en Reed waren ten tijde van de Velvet Underground gebrouilleerd geraakt. Voor deze bijzondere gelegenheid kwamen ze toch nog eens samen, nu niet als band maar als tweemanschap. Reed op gitaar, Cale op piano en afwisselend zang.

Muziek: Heftig, rauw en ongekend mooi

Artiest Slint
Plaat Spiderland
Jaar 1991
Klinkt als Godspeed you black emperor, Nirvana, Mogwai, A silver Mt. Zion
Beste nummer Good morning, Captain
En? 9,5

Heel soms ontdek je een parel van een plaat jaren na dato. Via MusicMeter zag ik veel enthousiaste reacties op het album Spiderland van Slint, een plaat uit 1991. Het wordt wel de grondlegger van de post-rock genoemd, de muziekstroming waartoe bands als Mogwai en Godspeed you black emperor toe gerekend worden. Reden genoeg om eens naar Spiderland te gaan luisteren. En dat heb ik geweten! Want wat een onvoorstelbaar fantastische plaat is dat zeg.

Spiderland is gemaakt door een groep jonge Amerikanen uit Louisville, Kentucky. Dat ze jong waren is in dit verband een relevant gegeven, want met Spiderland hebben ze een zeer volwassen plaat gemaakt. Volwassen in muzikaal opzicht en volwassen in tekstueel opzicht. Het is een vernieuwende plaat die je anno 2006 nog steeds van je stoel blaast en de emotionele lading past beter bij een stelletje levenswijze mensen dan bij een stel jonge gozers.

Post-rock, zoals Slint er een mooi voorbeeld van is, bedient zich wel van de gebruikelijke ingrediënten van rockbands wat betreft instrumenten en samenstelling van de band, maar houdt zich muzikaal gezien niet aan de aloude rockstructuren. Bij Spiderland merk je bijvoorbeeld direct dat de drums veel innovatiever worden ingezet, meer als instrument dan alleen als begeleider. In dit genre geen coupletje-refreintje, maar veel ingewikkelder structuren waarbij verschillende tempo’s en melodieën elkaar naadloos opvolgen.

Bijzonder aan Slint is onder meer dat de band veel gebruik maakt van gesproken woord in plaats van de traditionele zang. Dat geeft veel nummers een gedragen en sinister geluid mee. Verder grossiert deze band in emotionele gitaarerupties. Je kunt zeggen dat het soms bijna klassieke muziek is, waarbij de complexe wendingen wel nauwkeurig in nootjes is vastgelegd, terwijl je tegelijkertijd het idee krijgt dat er alle ruimte is voor improvisatie. Een innerlijke tegenstrijdigheid die ongetwijfeld begrijpelijker wordt als je gewoon naar deze plaat gaat luisteren.

Onbetwiste hoogtepunten zijn Washer en Good morning, Captain, respectievelijk het derde en zesde (en laatste) nummer van de plaat. Slint maakt rocksongs van om en nabij de zes minuten en heeft genoeg aan zes nummers, waarmee deze korte plaat al overvol muzikaal en tekstueel geweld zit. Washer lijkt te gaan over het afscheid van een stervende. Het is een zeer emotioneel lied die je tot in de haarvaten raakt:

" Goodnight my love
Remember me as you fall to sleep
Fill your pockets with the dust and the memories
That rises from the shoes on my feet"

In Washer houden de bandleden zich in met hun bombastische gitaaruithalen en geven ze de kracht van de tekst alle ruimte. Ik zie in dit lied een jongen aan het sterfbed van zijn geliefde zitten. Het valt hem hard afscheid te moeten nemen, maar hij weet zeker dat dit hun laatste keer samen is. Of toch niet?

" I won’t be back here
Though we may meet again"

In het laatste nummer, Good morning, Captain, pakt Slint nog steviger uit. Een kapitein van een schip dat is vergaan roept om hulp. Hij ziet een deur en klopt daar aan in al zijn wanhoop. Als hij plots een jongen achter het raam ziet verschijnen, schreeuwt hij het uit. Maar de deur blijft voor hem gesloten, vermoedelijk omdat het de deur naar het dodenrijk is. De hele song wordt gesproken, niet gezongen. De muziek komt op en koelt af. De spanning is te snijden. De enig overlevende is duidelijk ten einde raad. Hij is desnoods bereid aan te kloppen bij het dodenrijk, iedereen is vergaan, wat moet hij nu nog? Cryptisch in het lied is dat de kapitein de jongen achter het raam herkent. Waar kennen ze elkaar van? Het blijft in nevelen gehuld. Wat volgt, is een bijna ondraaglijke klaagzang.

" I’m trying to find my way home.
I’m sorry . . .
And I miss you"

De manier waarop dat "I miss you" wordt uitgeschreeuwd laat je niet onberoerd. Je krijgt er de rillingen van over je lijf. Gevoelsmatig verbind ik deze kreet aan het eerder nummer Washer, al hebben beide nummers tekstueel niets met elkaar te maken. Het is ongekend rauw, heftig, emotioneel. En dan te denken dat deze onwaarschijnlijk mooie plaat al vijftien jaar op me lag te wachten.

Muziek: Annie houdt aandacht niet vast

Artiest Annie
Plaat Anniemal
Jaar 2004
Klinkt als Kylie Minogue, Röyksopp
Beste nummer Heartbeat
En? 6,5

Zangeres verliest haar vriend en zingt op haar plaat:

“My best friend, where are you?
tell me, where are you?
Can’t seem to find you anywhere
will I ever meet you?“

Dat moet wel een gevoelige plaat vol hartezeer zijn. Zou je denken. Want de zangeres in kwestie is de Noorse Annie die met Anniemal in 2004 een zeer poppy en dansbare plaat maakte. Pas vorig jaar werd de plaat echt serieus in de markt gezet en kon het vanuit de underground uitgroeien tot een grotere hit. Het voorbeeld van de serieuze tekst enerzijds en de kauwgomballenstijl anderzijds is typerend voor het album.

Annie heeft lyrische recensies gekregen. Zij maakt dan wel licht verteerbare muziek, maar achter haar muziek zou een wereld van melancholie, ironie en leed schuilen. Nou zijn haar teksten inderdaad net wat serieuzer dan je bij zo’n gelikte electropopplaat zou verwachten. Maar echte diepgang kan ik er toch niet in ontdekken. Ze zingt inderdaad over falende liefde en het simpele “ik hou van jou, ik blijf je trouw” hoor je Annie niet zingen. Maar ik heb niet de indruk dat hier een doorwrochte tekstschrijver aan de gang is geweest.

Wel zit de plaat goed in elkaar. Anne Lilia Berge-Strand heeft haar muziek laten produceren door Richard X en Röyksopp’s Torbjørn Brundtland en dat hoor je er wel van af. Er komen veel mooie geluidjes, bliepjes en ritmes voorbij. De plaat is hoorbaar met liefde en aandacht gemaakt. De makers laten horen dat het ook een kunst is een poppy plaat te maken.

Toch voldoet de plaat niet helemaal. Het is allemaal net iets te luchtig en te niemendallerig. Na het intro begint de plaat met Chewing gum goed. De sfeer zit er meteen goed in: vrolijk en opgetogen. Maar de hele plaat geïnteresseerd uitzitten is lastiger. Daarvoor zijn de meeste liedjes toch net niet interessant genoeg. De toppers zitten precies halverwege met Heartbeat, Helpless fool for love en Anniemal. Vooral Heartbeat is een echte stamper die goed is opgebouwd en er om schreeuwt om op volume tien te worden afgespeeld. Maar dan zakt de plaat weer in en sleep je jezelf naar het einde. En Come together, het voorlaatste nummer, is echt niet intrigerend genoeg om de volle 7 minuut 49 te blijven boeien.

Muziek: Ontdekkingsreis

Artiest Tom Waits
Plaat Swordfishtrombones
Jaar 1983
Klinkt als potten- en pannenmuziek en Louis Armstrong
Beste nummer In the neighborhood
En? 9,5

Met dank aan Cees Geel… Die was tussen kerst en oud en nieuw bij een tv-uitzending van Top 2000 a go go lijstduwer van Tom Waits. Hij beklaagde zich erover dat Waits er zo magertjes bij stond in de Top 2000 (alleen Tom Traubert’s Blues op 327). Acteur Geel vertelde zo enthousiast over zijn muzikale liefde voor Waits, dat het er nu maar eens van moest komen: ik ging me verdiepen in dit onbekende wonder.

Dat heb ik geweten. Ik heb nu drie albums verstouwd: Small change (1976), Blue valentine (1978) en Swordfishtrombones (1983). En na album nummer drie was ik om: Tom Waits is geweldig. Hij is rauw, emotioneel, verrassend, zwoel, intiem. Hij raspt, schuurt, schreeuwt en fluistert. Hij maakt undergroundmuziek, muziek voor rokerige kroegen, muziek als de zelfkant van de maatschappij. Hij zingt jazz, blues en het levenslied. Het is doorleefd en doorwrocht.

Vooral dus Swordfishtrombones dat een keerpunt in ’s mans carrière was. Tot die tijd had Waits vooral een heel bijzondere en aparte stem en was zijn muziek vooral die van een krakerige crooner (wel heel fraai hoor). Als Swordfishtrombones uitkomt heeft Waits een andere manager, een andere producent en een andere platenmaatschappij. Zijn platenmaatschappij vond de plaat niet commercieel genoeg, waarop Waits een andere maatschappij zocht. Het werd Island (ook bekend van U2) en die hebben het genoegen een van de beste Waits-albums ooit mogelijk te hebben gemaakt.

Een beetje onaardig is dit album te omschrijven als potten- en pannenmuziek. Waits heeft namelijk een verrassend ensemble van instrumentalisten aangetrokken voor deze plaat. En daarbij valt de aparte percussie op die op sommige nummers te horen is. De rauwheid van zijn stem wordt nu goed aangevuld met een basic manier van muziek maken. Trommels, trombones, akoestische bas, doedelzak.

Het maakt Swordfishtrombones tot een avontuur, een ontdekkingsreis. Er staan allerlei verschillende soorten liedjes op. Het ruige, gesproken Underground, het jazzy, instrumentale Rainbirds, het pareltje Johnsburg, Illinois dat – tergend – maar anderhalve minuut duurt, het uptempo Down down down, het jengelende Dave the butcher, het temerige Shore leave. Van al dat moois ben ik nog het meest gevallen voor In the neighborhood, gek genoeg weer een van de meer conventionele liedjes op dit album. Voor elke stemming is er een liedje te vinden tussen de vijftien nummers, In the neighborhood vind ik in elke stemming prachtig.

Klassiekers (4)

Op 13 januari 1979 overleed Donny Hathaway. De soulzanger was op dat moment nog geen 34 jaar. Hij werd gevonden op de stoep onder zijn hotelkamer die op de vijftiende etage lag. Men gaat er vanuit dat Hathaway gesprongen is: er waren geen sporen van geweld en het raam was keurig geopend.

Tot gisteren kende ik helemaal niets van Hathaway. Ik ving zijn naam op in een interview met Antony, de beste gekwelde zanger van 2005. Hij noemde een liveplaat van Hathaway als een van zijn all time favorites. Aangezien ik me helemaal heb verloren in I am a bird now van Antony, moest ik ook wel eens naar zijn favoriete zangers luisteren.

En ik ben blij dat ik dat heb gedaan. Extension of a man zit sinds gisteravond in mijn CD-speler en hij is er nauwelijks uitgeweest. Wel overdag natuurlijk, want ik wilde de CD ook onderweg in de auto luisteren. En dan vooral op een fors volume. Want ik heb nu ontdekt dat er naast Marvin Gaye en Stevie Wonder nog een king of soul is… juist ja, Donny Hathaway.

De plaat uit 1973 begint met grote pretenties, namelijk met een instrumentaal stuk dat wordt uitgevoerd door een 45-koppige orkest. Het stuk heeft hier en daar wat weg van Rhapsody in blue van Gershwin. Het stuk is dan ook eerder klassiek te noemen dan pop. Na 3,5 minuut begint part 2 van het stuk en begint de ritmesectie. Vanaf dat moment begint de train of soul te rijden en is er geen haar op je hoofd die eraan denkt om uit te stappen.

Ik ken het album natuurlijk nog maar kort, maar mijn eerste indruk zegt dat het makkelijk kan concurreren met de grote Wonder-plaat Songs in the key of life. Ik vind de stem en zang van Hathaway zelfs wat mooier en sfeervoller dan die van Wonder. Alleen de stijl is net wat anders. Er staat geen catchy nummer als I wish op. De liedjes zijn dan ook minder poppy dan die van Wonder. Maar er zit zoveel gevoel en emotie in die stem, dat is gewoonweg prachtig. Een nummer als Come little children is overigens wel wat sneller dan de andere, maar staat nog altijd verder van pop af dan liedjes van Stevie Wonder.

De gezongen liedjes hebben soms de neiging richting gospel te gaan. Niet verwonderlijk, want daar liggen wel de roots van Hathaway. Heerlijk zijn ook de twee andere instrumentale nummers (naast de intro dus), want die swingen de pan uit. Valdez in the country heeft een heerlijk orgeltje dat jazzy klinkt en The slums neigt meer naar funk met lekkere gitaar- en trompetsolo’s. En dan zijn er gevoelige liedjes zoals Someday we’ll all be free, prachtig gezongen. De warme stem van Hathaway komt daarin heel mooi uit. En dan snap je ineens ook dat Antony hier zijn inspiratie vandaan kan halen.

Klassiekers (3)

R.E.M. beleefde commerciële hoogtepunten met de platen Out of time (1991) en Automatic for the people (1992). Van Out of time was ik destijds helemaal bezeten, al was het alleen maar vanwege dat prachtige nummer Losing my religion. Als ik het album nu luister, moet ik constateren dat het de tand des tijds niet heeft doorstaan. Er staan te weinig nummers op die mooi en bijzonder gebleven zijn. Losing my religion en Low zijn daarop positieve uitzonderingen.

Wat mensen zo mooi vinden aan Automatic for the people heb ik nooit begrepen. Het is gewoon niet mijn smaak. Eerlijk gezegd vind ik het een beetje een zeik-album, met als dieptepunt Everybody hurts.

Toen dook R.E.M. even een dipje in. Monster (1994) is aardig, maar eentonig. En dan volgen twee heel mooie albums, New adventures in hi-fi (1996) en Up (1998), waarvan de laatste echt een wereldplaat is. Helaas kennen heel veel mensen deze plaat niet. En dat is niet terecht, want Michael Stipe laat zich hier van een heel persoonlijke kant zien. Up is muzikaal gezien een ingetogen plaat, maar een aantal teksten gaan over heel persoonlijke emoties.

Het nummer wat bij altijd het hardste aankomt is Why not smile, dat alsvolgt begint:

“The concrete broke your fall“

Het nummer begint tamelijk plompverloren met het resultaat van een zelfmoord. En dan bezingt Stipe hoe hij al langer iets merkte aan de persoon waarover hij zingt:

“You’ve been so sad
It makes me worry
Why not smile?
You’ve been sad for a while.
Why not smile?“

Het liedje is heel rustig en ingetogen. Daardoor maakt de hartverscheurende tekst nog meer indruk. De beheerste emotie in dit liedje – in plaats van luidkeels bezongen leed – geeft voor mij aan hoe machteloos je bent als je zo’n zelfmoord in je vriendenkring hebt meegemaakt. Geen idee of dit er echt allemaal achter zit, maar deze gevoelens en ideeën maakt dit liedje bij mij los.

Gelukkig staat er ook vrolijker werk op – als ik de teksten tenminste juist interpreteer, want dat is bij Stipe niet altijd eenvoudig. Hij zingt hoe hij zijn vriendin aan het lachen krijgt en als een verliefde gek haar antwoordapparaat inzingt en de zijne afluistert om haar stem te kunnen horen:

“I read bad poetry
Into your machine.
I save your messages
Just to hear your voice.
You always listen carefully
To awkward rhymes.
You always say your name,
Like I wouldn’t know it’s you,
At your most beautiful.

I’ve found a way to make you smile
I’ve found a way
A way to make you smile“

Pittiger werk staat er ook op in de vorm van Lotus. Dromerig en zwijmelend is Daydreamer. Diminished is een melodieuze meezinger en ook een hoog meezinggehalte heeft Falls to climb. Overigens moet je de term “meezinger” niet negatief duiden. Stipe heeft hiermee heel melodieuze liedjes gemaakt. De tijd van maatschappelijke aanklachten in catchy, agressieve liedjes heeft hij hier achter zich gelaten. Hoe moeilijk te interpreteren soms, met dit album laat Stipe in zijn ziel kijken en de muziek past daar goed bij: ingetogen, integer, stemmig en zeer smaakvol. Wat mij betreft: R.E.M. op zijn best.

Klassiekers (1)

Belle and Sebastian zijn uitverkoren voor de aftrap van de rubriek Klassiekers die ik ter gelegenheid van het eenjarig bestaan van dit weblog in het leven heb geroepen. In deze rubriek wil ik oudere platen, boeken en films afstoffen en in het zonnetje zetten. Niet altijd omdat het om de allerbeste platen, boeken, films ooit gaat, maar wel omdat ze na een aantal jaren nog steeds heel erg de moeite waard zijn.

De zevenmansband Belle and Sebastian debuteerde in 1996 met Tigermilk, maar eerlijk gezegd ken ik deze plaat pas sinds dit jaar. Sinds ik deze plaat ken, ben ik helemaal verzot op de muziek van de band. Belle and Sebastian maakt kwetsbare en melodieuze muziek. Het eerste wat mij opviel was dat de liedjes bepaald niet overgeproduceerd zijn. Geen opgepompte, zwaar aangezette sound, maar heel breekbaar en authentiek. Soms zelfs tegen het onzuivere aan. Niet de perfectie van de studio, maar de eerlijkheid van het gewone leven klinkt in de muziek door.

Belle and Sebastian maakt melodieuze en opbeurende liedjes, die altijd een treurige ondertoon hebben. De toon is lichtzinnig (soms zelfs liefelijk), maar er zit een rouwrandje aan. De teksten zijn vaak persoonlijk en anekdotisch – en daarom niet altijd even begrijpelijk. Extra mooi worden de liedjes als minder reguliere instrumenten zoals trompet worden ingezet. Daarmee zetten ze meestal heldere, niet te gecompliceerde melodielijnen neer. Niet gecompliceerd dus, maar wel heel doeltreffend.

Uitschieters op dit album zijn liedjes als Expectations, The state that I am in en Electronic renaissance. Expectations heeft bijvoorbeeld zo’n mooie trompetsolo en zelfs een zeer eenvoudige tegenpartij voor trompet. The state that I am in is opmerkelijk omdat het een heel zacht (qua volume) begin heeft, terwijl het de opener van de plaat is. Het is meteen een visitekaartje: verwacht op deze plaat geen bombast, maar luister goed en geniet van de finesse. Electronic renaissance springt er dan weer uit vanwege de uit het toon vallende electronische intro, uiteindelijk toch uitmondend in een herkenbaar Belle and Sebastian-liedje.

Opvallend citaat (uit The state that I am in):

“My brother had confessed that he was gay
It took the heat off me for a while
He stood up with a sailor friend
Made it known upon my sisters wedding day“

En let ook op die prachtige albumcover. Daar heeft de band op de daaropvolgende platen gelukkig een goede gewoonte van gemaakt. Heel smaak- en sfeervol!

Muziek: Prepunk van Amerikaanse monniken

ArtiestThe Monks
Plaat Monk Time
Jaar 1966
Klinkt als The Doors
Beste nummer Complications
En? 7

In Kim’s Video, de beste platenzaak van New York (volgens Oor tenminste), heb ik gevraagd om een bijzondere CD die in Europa nog niet zo bekend is. De verkoper drukte mij Monk time van The Monks in handen. Volgens hem was dat een bijzondere, bizarre en waardevolle plaat. De afgelopen dagen heb ik ‘m geluisterd en ik heb een en ander op internet nagelezen. Een typisch Amerikaans product is het bepaald niet. The Monks was een groep van Amerikaanse soldaten die in Duitsland gelegerd waren. Vanwege hun recalcitrante en anti-VS-teksten is de plaat lange tijd niet in de VS verkrijgbaar geweest. Het is dus eerder een verlicht Europees product dan een staaltje van Amerikaanse muziekvernieuwing.

Maar bijzonder en bizar is het allemaal wel. Krankzinnig zelfs. De originele plaat komt alweer uit 1966, maar de huidige CD is een heruitgave daarvan plus twee extra nummers. The Monks maakten agressieve, sarcatische rebellenmuziek. Op internet las ik kwalificaties als de voorlopers van de punk. Het is inderdaad punk-achtig, maar dan met een jarenzestigsausje. Agressiviteit met een sfeer van kneuterigheid. Tenminste, dat kun je achteraf stellen. Destijds was er niks kneuterigs aan. In die jaren stonden The Beach Boys, The Mama’s and the Papa’s en The Beatles hoog in de hitlijsten. En de rebellie kwam van Boudewijn de Groot en Bob Dylan. Het debuut van The Doors moest nog verschijnen.

The Monks komen in 1966 met deze teksten:

You know we don’t like the army.
What army?
Who cares what army?
Why do you kill all those kids over there in Vietnam?
Mad Viet Cong.
My brother died in Vietnam!

en:

People cry,
People die for you.
People kill,
People will for you.
People run,
Ain’t it fun for you.
People go
To their deaths for you

En dat brengen ze niet met zoetgevooide (De Groot) of met neuzelstem (Dylan), maar ze schreeuwen en overschreeuwen. Verschillende titels van liedjes zijn ook al veelzeggend over hun stijl: I hate you, Shut up. De muziek is redelijk minimalistisch en een belangrijke rol is weggelegd voor een dreinerig orgeltje, dat mij doet denken aan het orgelgeluid dat ook bij The Doors is te horen.

Ik vind het heel moeilijk om te beoordelen hoe innovatief en shockerend dit was in 1966, maar van deze uitstekende beschrijving en van allmusic.com begrijp ik dat deze typische lui hun tijd ver vooruit waren. En hun optredens veroorzaakten nogal wat reacties, al was het alleen maar vanwege hun monnikenuiterlijk. Al met al vind ik het een leuk album om in mijn collectie te hebben. Maar ik zie het vooral als interessante curiositeit van een eendagsvlieg.

Muziek: Live-verzamelaar van Bowie

Artiest David Bowie
Plaat Stage
Jaar 1978
Klinkt als David Bowie natuurlijk
Beste nummer Station to station
En? 7,5

Voor het eerst op CD, geremastered en bonustracked is de liveplaat Stage van David Bowie weer te vinden in alle platenzaken. Stage is een aardige plaat omdat ie in een interessante periode is gemaakt. Eind jaren zeventig wordt beschouwd als Bowies Europese periode en Bowie gaat dan samenwerken met Brian Eno. Dat levert in 1977 twee zeer interessante platen op: Low en Heroes. Er worden niet alleen heel mooie liedjes gemaakt (Heroes is toch wel de beste Bowie-song), maar er wordt ook druk geëxperimenteerd met electronica. Dat levert zweverige, spacy muziek op.

Stage is een live-verslag van die tijd. En naast de experimenteerdrift op de twee genoemde albums komen ook een paar heel mooie klassiekers voorbij: Ziggy Stardust, Five years, Fame. Minpunt vind ik wel dat de live-uitvoeringen weinig toevoegen aan de originele. Nauwelijks andere instrumentaties of improvisaties. Heroes is live zelfs iets korter dan op de originele plaat. Daarom heb ik Station to station als favoriete nummer van deze plaat genoemd. Niet omdat ik dit liedje het allerbeste vind, maar wel omdat Bowie er live iets bijzonders van heeft gemaakt.

Blijft over een leuke verzamelaar met de betere Bowie-nummers. Een verzamel-CD’tje zonder dat je die rottige Let’s dance-nummers hoeft weg te zappen. Want die flater heeft Bowie in 1978 nog niet begaan.