Archief | mei, 2007

Boeken: Sterke sfeertekening van Noord-Hollands platteland

1 mei

Gerbrand_bakker_boven_is_het_stil‘Ik heb vader naar boven gedaan.’ Zo krachtig en bondig als de beginzin is, zo is de hele roman. In Boven is het stil vertelt Gerbrand Bakker het verhaal van boer Helmer en zijn zieke vader. De 55-jarige boer neemt het heft over zijn eigen leven in handen, te beginnen met de verplaatsing van vader van de slaapkamer beneden naar een koud kamertje boven.

De relatie tussen vader en zoon is het startpunt voor een verhaal over het leven van Helmer. De student Nederlands verliest zijn broer Henk en wordt door zijn vader gedwongen de studie op te zeggen voor een leven op de boerderij. Nietsontziend wordt zo in het leven van de jonge jongen ingegrepen. Wat Helmer er zelf van vindt, is niet relevant.

De plotselinge komst van Riet, de aanstaande echtgenote van zijn overleden broer, brengt een grote verandering teweeg. Riets zoon Henk (!) komt werken als knecht op de boerderij en dat brengt bij Helmer herinneringen aan zijn broer boven. Ook komen latente homoseksuele gevoelens los bij deze oudere boer.

De kracht van Bakker is zijn stijl. Hij schrijft puntig en recht voor z’n raap. Geen mooidoenerij, geen wollige taal. En toch slaagt Bakker erin de sfeer van het Noord-Hollandse platteland vanaf regel één sterk op te roepen. Die sfeertekening is verreweg de grootste prestatie van Bakker. Hoe expliciet de schrijftrant ook lijkt, onderhuids speelt van alles waarnaar de lezer maar moet raden. Dat maakt het boek des te intrigerender.

Het verhaal loopt tegen het einde een beetje weg. Het is niet duidelijk waar Bakker heen wil. Hier krijgen het impliciete de overhand, oftewel: het verhaal is niet altijd even duidelijk. Toch is het wel weer prettig dat er nog iets te raden valt. Het is een kunst dat Bakker niet in een stramien vastzit. Het eenvoudige taalgebruik staat een dieper verhaal niet in de weg. Zo is het verhaal symbolischer en onderhuidser dan je in eerste instantie denkt. Ook de relatie met de vader is prachtig beschreven. Meestal hard en haatdragend, maar soms ontroerend liefdevol en toegewijd.