Boeken: Dodelijk beeld van visieloze voorzichuitschuiver

Het is maar goed dat Job Cohen geen premier is geworden. Tenminste, als de observaties van Job Cohen, burgemeester van Nederland kloppen. Het door twee Parool-journalisten geschreven boek over Cohen levert namelijk niet zo’n best beeld op van de bestuurder. De afgelopen weken was te zien dat hij geen raspoliticus is die zich gemakkelijk in de verkiezingsstrijd werpt. Uit het boek blijkt dat hij absoluut geen doortastende bestuurder is. Een visionair is Cohen al helemaal niet.

De auteurs beschrijven zowel zijn carrière aan de Universiteit van Maastricht, zijn korte periode in de Haagse politiek als zijn burgemeesterschap van Amsterdam. Die laatste periode krijgt de meeste aandacht. Het boek geeft zelf geen expliciete eindconclusie, maar na lezing blijven twee verdiensten bij: een strenge asielwet die hij als staatssecretaris maakte en hij hield – soms – de boel bij elkaar, in het bijzonder na de moord op Theo van Gogh. Voor het overige rijst het beeld op van een bestuurder die de pappen-en-nathouden-en-alles-voor-je-uitschuiven-stijl hanteert.

Illustratief is de beschrijving van zijn sollicitatie naar het burgemeesterschap. Wat hij met de stad wil? Nou, ehm, niks eigenlijk. Visies en oorspronkelijke ideëen heeft hij volgens de gesprekspartners van de journalisten niet. En al lezende valt plots op dat hij zich ten tijde van de campagne ook zo vlak uitliet. Wat hij met Nederland wil? Dat we een beetje fatsoenlijk met elkaar omgaan, zo luidt dan steevast zijn antwoord. Natuurlijk, de verstokte rechtlijnigheid van Jan Peter Balkenende is weer het andere uiterste, maar die had tenminste een agenda, gedrenkt in de christendemocratie. En dat verwacht je toch van een leider, of je het nu met die agenda eens bent of niet.

De auteurs spraken circa 160 mensen voor dit boek. Cohen zelf wilde niet meewerken en dat is jammer, want dit boek schreeuwt om wederhoor. Alle mensen zijn off the record geïnterviewd, waardoor de journalisten de volledige beschrijving en analyse voor eigen rekening hebben moeten nemen. Daardoor is moeilijk te beoordelen of het geschetste beeld fair is, dan wel overtrokken of eenzijdig. De observaties zijn dermate dodelijk voor Cohen dat ik me nauwelijks kan voorstellen dat dit een honderd procent correct beeld is. Anderzijds dragen de auteurs ook tal van feitelijke beschrijvingen aan die hun beeld van een visieloze voorzichuitschuiver bevestigen.

Het boek zit vol aardige details. Zo krijg je mee dat Gonny van Oudenallen van Mokum Mobiel (zij splitste zich in de Tweede Kamer later van de LPF af) problemen had met de baardgroei van Cohen. Ze begon er tijdens de sollicitatiegesprekken meteen over. Hoewel Cohen haar zie dat hij gewoon een zware baardgroei heeft en echt zijn best had gedaan er verzorgd uit te zien voor het gesprek, doet Van Oudenallen Cohen bij zijn aantreden toch een scheerapparaat kado.

Ook mooie details, al zijn deze relevanter, zijn beschreven in het hoofdstuk over de moord op Van Gogh. Stap voor stap is te lezen hoe het gemeentehuis zich die dag voorbereid op de luidruchtige herdenking ’s avonds. Cohen doet zijn uiterste best om Rita Verdonk uit de stad te houden en een overijverige gemeenteambtenaar jaagt de vriendengroep van Van Gogh die dag in de gordijnen.

Dodelijk zijn de verslagen over de vergaderingen van B&W als Rob Oudkerk en Geert Dales nog wethouder zijn. Constant maken zij ruzie en Cohen laat het allemaal gaan. Pas als beide mannen, om uiteenlopende redenen overigens, opstappen, is het probleem voor Cohen opgelost. Vanaf dan loopt de samenwerking in het college veel beter, maar niet dankzij maar ondanks de burgemeester.